सर्वात्मका शिवसुंदरा

सर्वात्मका शिवसुंदरा, स्वीकार या अभिवादना
तिमिरातुनी तेजाकडे, प्रभू आमुच्या ने जीवना ॥ धृ ॥

सुमनात तू गगनात तू,
ता-यामध्ये फुलातोस तू,
सद्धर्म जे जगातामध्ये,
सर्वात त्या वसतोस तू,
चोहीकडे रुपे तुझी, जाणीव ही माझ्या मना
तिमिरातुनी तेजाकडे, प्रभू आमुच्या ने जीवना ॥ १ ॥

श्रमतोस तू शेतामध्ये,
तू राबसी श्रमिकांसवे,
जे रंजले वा गांजले,
पुसतोस त्यांची आसवे,
स्वार्थाविना सेवा जिथे, तिथे तुझे पद पावना
तिमिरातुनी तेजाकडे, प्रभू आमुच्या ने जीवना ॥ २ ॥

न्यायार्थ जे लढती रणी,
तलवार तू त्याच्या करी,
ध्येयार्थ जे तमि चालती,
तू दीप त्यांच्या अंतरी,
ज्ञानार्थ जे तपती मुनी, होतोस त्यांची साधना,
तिमिरातुनी तेजाकडे, प्रभू आमुच्या ने जीवना ॥ ३ ॥

करुणाकरा करुणा तुझी,
असता मला भय कोठले,
मार्गावरी पुढती सदा,
पाहीन मी तव पाऊले,
सुजनत्व या हृदयामध्ये नित जागवी भीती विना
तिमिरातुनी तेजाकडे, प्रभू आमुच्या ने जीवना ॥ ४ ॥

- कुसुमाग्रज

सैनिक हो तुमच्यासाठी

भारतीय नागरिकाचा, घास रोज अडतो ओठी
सैनिक हो तुमच्यासाठी ॥ धृ ॥

वावरतो फिरतो आम्ही
नित्यकर्म अवघे करतो
राबतो अपुल्या क्षेत्री
चिमण्यांची पोटे भरतो
परि आठव येता तुमची आतडे तुटतसे पोटी
सैनिक हो तुमच्यासाठी ॥ १ ॥

आराम विसरतो आम्ही
आळसा मुळी ना थारा
उत्तरेकडून या इकडे
वार्तांसह येतो वारा
ऐकताच का अश्रुंची डोळ्यांत होतसे दाटी
सैनिक हो तुमच्यासाठी ॥ २ ॥

उगवला दिवस मावळतो
अंधार दाटतो रात्री
माऊली नीज फिरवीते
कर अपुले थकल्या गात्री
स्वप्नात येऊनी चिंता काळजा दुखविते देठी
सैनिक हो तुमच्यासाठी ॥ ३ ॥

रक्षिता तुम्ही स्वातंत्र्या
प्राणास घेउनी हाती
तुमच्यास्तव अमुची लक्ष्मी
तुमच्यास्तव शेती-भाती
एकट्या शिपायासाठी झुरतात अंतरे कोटी
सैनिक हो तुमच्यासाठी ॥ ४ ॥

- ग. दि. माडगुळकर

शूर आम्ही सरदार

शूर आम्ही सरदार आम्हाला
काय कुणाची भीती
देव, देश अन् धर्मापायी
प्राण घेतलं हाती ॥ धृ ॥

आईच्या गर्भात उमगली
झुन्जाराची रीत
तलावारीशी लगिन लागलं
जडली येडी प्रीत
लाख संकटं झेलुन घेईल
अशी पहाडी छाती
देव, देश अन् धर्मापायी प्राण घेतलं हाती ॥ १ ॥

जिंकावं वा कटुन मरावं
हेच आम्हाला ठावं
लढुन मरावं मरुन जगावं
हेच आम्हाला ठावं
देशापायी इसरू सारी
माया-ममता नाती
देव, देश अन् धर्मापायी प्राण घेतलं हाती ॥ २ ॥

या लाडक्या मुलांनो

या लाडक्या मुलांनो तुम्ही मला आधार
नव हिंदवी युगाचे तुम्हीच शिल्पकार ॥ धृ ॥

आईस देव माना वंदा गुरुजनांना
जगिं भावानेहुनी त्या कर्तव्य थोर जाणा
गंगेपरी पवित्र ठेवा मनी विचार ॥ १ ॥

शिवाबापरी जगात दिलदार शूर व्हावे
टिळकांपरी सदैव ध्येयास त्या पूजावे
जे चांगले जगी या त्याचा करा स्वीकार ॥ २ ॥

शाळेत रोज जाता ते ज्ञानबिंदु मिलवा
हृदयात आपुल्या त्या देशाभिमान ठेवा
कुलशील मान राखा ठेवू नाका विकार ॥ ३ ॥

-

सैनिकाप्रत

सदैव सैनिका पुढेच जायचे
न मागुती तुवा कधी फिरायचे ॥ धृ ॥

सदा तुझ्यापुढे उभी असे निशा
सदैव काजळी दिसायच्या दिशा
मधून मेघ हे नभास ग्रासती
मधेच या विजा भयाण हासती
दहा दिशांतुनी तुफान व्हायचे ॥ १ ॥

प्रलोभने तुला न लोभ दाविती
न मोहबंधने पदांस बांधिती
विरोध क्रोध वा तुला न थांबवी
न दैवही तुझे कधी सरायचे ॥ २ ॥

नभात सैनिका प्रभात येउ दे
खागांसवे जगा सुखात गाउ दे
फुलाफुलांवरी सुवर्ण शोभु दे
जगास शांतता, सुहास्य लाभु दे
न पाय तोवरी तुझे ठरायचे ॥ ३ ॥

- वसंत बापट

महाराष्ट्र देशा

मंगल देशा! पवित्र देशा!! महाराष्ट्र देशा!!!
प्रणाम घ्यावा माझा हा, श्री महाराष्ट्र देशा ॥ धृ ॥

राकट देशा, कनखर देशा, दगडांच्या देशा
नाजुक देशा! कोमल देशा, फुलांच्याहि देशा
अंजनकांचन -करावंदीच्या काटेरी देशा
बकुळफुलांच्या, प्राजक्तीच्या दळदारी देशा
भाव्भाक्तिच्या देशा, आणिक बुद्धीच्या देशा
शाहीरान्च्या देशा, कर्त्या मर्दांच्या देशा
ध्येय जे तुझ्या अंतरी
निशाणावरी
नाचते करीं
जोडी इहपर लोकांसी
व्यवहारा परमार्थासी
वैभवासि वैराग्यासी
जरिपटक्यासह भगव्या झेंड्याच्या एकचि देशा
प्रणाम घ्यावा माझा हा, श्री महाराष्ट्र देशा ।

- गोविंदाग्रज

विद्यार्थी कसा असावा?

शिकणा-या प्रत्येकाच्या मनात एक ध्येय असते. कोणी वकील होण्यासाठी, कोणी doctor होण्यासाठी, तर कोणी सरकारी नोकरी करण्यासाठी शिकत असतो. शिकून पैसे कमावता येतील हे उद्दिष्ट समोर ठेऊन शिकणे सुरु असते. विद्यार्थ्यांमध्ये हे उद्दिष्ट इतके तीव्र नसते; पण पालकच विद्यार्थ्यांच्या मनात हे उद्दिष्ट पेरायाचं काम करतात. आपल्या कुटुंबाला मदत करणे हे त्याचे कर्तव्यच आहे; परंतु शिकून श्रीमंतीत राहून चैन करणे ही बाब विद्यार्थ्यांसाठीच नव्हे, तर मानवतेसाठीसुद्धा लाजीरवाणी आहे. ऐशारामीजीवनाची इच्छा ही सामान्य लोकांच्या विशेषत: विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीत अडथळा आणते.
वर्त्तमान अवस्थेत स्वत:मधील गुणांचा व नैसर्गिक शक्तींचा विकास करणारी व्यक्ती म्हणजे विद्यार्थी.
शेकडो लोकांनी हजारो वर्षांपासून भावी पिढ्यान्साठी जपलेला वारसा विद्यार्थ्याने समजून घेतला पाहिजे.
जगातील चांगले, वाईट याचा विवेक करण्याचं बुद्धिसामर्थ्य त्याच्याजवळ असले पाहिजे. ज्ञान व सुंदरता, शहाणपण व उच्च कल्पना यांचा उपयोग त्याला जगाच्या कल्याणाकरिता करता अला पाहिजे. त्याने ज्ञान भान्दाराचे खाजीनादार बनूँ धैर्याने कृतीशील राहिले पाहिजे, हे त्याने केले तर, तो आपल्या जीवनात नक्कीच यशस्वी होईल.

- Dr. Jhakir Husen
(Former President)

सागरास

ने मजसी ने परत मातृभूमीला, सागरा प्राण तळमळला
भूमातेच्या चरणतलां तू धूता, मी नित्य पाहिला होता
मज वदलासी अन्य देशिं चल जाऊ, सृष्टिची विविधता पाहू
तैं जननीहृद वीरहशंकितचि झाले, परि तुवा वचन तिज दिधले
मार्गज्ञ स्वये मीच पृष्ठि वाहीन, त्वरित या परत आणीन
विश्वसलो या तव वचनी, मी
जगदनुभव - योगे बनुनी मी
तव अधिक शक्त उद्धरणी मी
येईन त्वरे कथुन सोडिले तिजला, सागरा प्राण तळमळला ॥ १ ॥

शुक पंजरिं वा हरिण शिरावा पाशीं, ही फसगत झाली तैशी
भूविरह कसा सतत साहु या पुढती दशदिशा तमोमय होती
गुण - सुमने मी वेचियली या भावे की तिने सुगंधा घ्यावे
जरी उद्धरणी व्यय न तिच्या हो साचा, हा व्यर्थ भार विद्येचा
ती आम्रवृक्ष वत्सलता, रे
नव कुसुमयुता त्या सुलता, रे
तो बाल गुलाबहि आता, रे
फुलबाग मला हाय पारखा झाला, सागरा प्राण तळमळला ॥ २ ॥

नभिं नक्षत्रे बहुत एक परि प्यारा मज भरतभूमिचा तारा
प्रासाद इथे भव्य परि मज भारी आईची झोपडी प्यारी
तिजवीण नको राज्य, मज प्रिय साचा
वनवास तिच्या जरी वनिचा
भुलविणे व्यर्थ हे आता, रे
बहु जिवलग गमते चित्ता, रे
तुज सरित्पते जी सरिता, रे
तद्विरहाची शपथ घालितो तुजला, सागरा प्राण तळमळला ॥ ३ ॥

या फेन - मिशे हससि निर्दया कैसा का वचन भंगिसी ऐसा?
त्वत्स्वामित्वा सांप्रत जी मिरवीते, भिऊनि का आंग्ल भूमीते?
मन्मातेला अबल म्हणुनि फसविसी मज विवासनाते नेशी
तरी आंग्लभूमि - भयभीता रे
अबला न माझि ही माता रे
कथिल हे अगस्तिस आता रे
जो आचमनी एक क्षणी तुज प्याला, सागरा प्राण तळमळला ॥ ४ ॥

- स्वातंत्र्यवीर सावरकर

प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा

बहु असोत सुंदर संपन्न की महान
प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा ॥ धृ ॥

गगनभेदि गिरिविन अणु नच जिथे उणे
आकांक्षापुढति जिथे गगन ठेंगणे
अटकेवारी जेथील तुरंगि जल पिणे
तेथे अडे काय जलाशय न दाविणे?
पौरुषासि अटक गमे जेथ दू:सहा
प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा ॥ १ ॥

प्रासाद कशास जेथ हृदयमंदिरे
सद्भावांचीच भव्य दिव्य आगरे
रत्नां वा मौक्तिकांहि मूल्य मुळि नुरे
रमणीची कूस जिथे नृमणिखनि ठरे
शुद्ध तिचे शीलहि उजळवी गृहा गृहा
प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा ॥ २ ॥

नग्न खड्ग करिं उघडे बघुनि मावळे
चतुरंग चमूचेहि शौर्य तेहि मावळे
दौडत चहुकडुनि जवे स्वार जेथले
भासत शतगुणित जरी असति एकले
यन्नामा परसुनि रिपु शमितबल अहा
प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा ॥ ३ ॥

विक्रम - वैराग्य एक जागिं नांदती
जरिपटका भगवा झेंडाहि डोलती
धर्म - राजकारण समवेत चालती
शक्ति युक्ति एकवटुनि कार्य साधिती
पसरे यत्कीर्ति अशी विस्मयावहा
प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा ॥ ४ ॥

गीत मराठ्यांचे श्रवणिं मुखिं असो
स्फूर्ति, दीप्ति, ध्रृतिहि देत अंतरी ठसो
वचनिं लेखनीहि मराठी गिरा दिसो
सतत महाराष्ट्र - धर्म - मर्म मनिं वसो
देह पडो तत्कारणिं ही असे स्पृहा
प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा ॥ ५ ॥

- श्रीपाद कृष्ण कोल्हटकर

गे माय भू

गे माय भू तुझे मी फेडीन पांग सारे
आणिन आरतीला हे सूर्य, चन्द्र, तारे ॥ धृ ॥
आई तुझ्यापुढे मी आहे अजून तान्हा,
शब्दात सोड माझ्या आता हळूच पान्हा ॥ १ ॥
आई तुझ्यापुढे ही माझी व्यथा कशाला,
जेव्हा तुझ्यामुळे या जन्मास अर्थ आला ॥ २ ॥
मी पायधुळ घेतो जेव्हा तुझी जराशी,
माझी ललाट रेषा बनते प्रयाग काशी ॥ ३ ॥
आई तुझी अशी मी गाईन रोज गानी
माझी तुझ्या दुधाने गेली भिजून गानी ॥ ४ ॥

- सुरेश भट

ऋण

तुझ्या शेतात राबून
माझी सरली हयात
नको करू हेटाळणी
आता उतार वयात ॥ १ ॥

नाही राजा ओढवत
चार पाउले नांगर
नको बोलूस वंगाळ
नको म्हणूस डंगर ॥ २ ॥

माझ्या ऐन उमेदीत
माझी गाईलीस ओवी
नको चाबकासारखी
आता फटकारु शिवी ॥ ३ ॥

माझा घालावाया शीण
तेव्हा चारलास गूळ
कधी घातलीस झूल
कधी घातलीस माळ ॥ ४ ॥

अशा गोड आठवणी
त्यांचे करीत रवंथ
मला मरण येऊ दे
तुझे कुशल चिंतीत ॥ ५ ॥

मेल्यावर तुझे ठायी
पुन्हा एकदा रुजू दे
माझ्या कातड्याचे जोडे
तुझ्या पायात वाजू दे ॥ ६ ॥

- श्री. दि. इनामदार

सात

वेडात मराठे वीर दौडले सात !
'' श्रुति धन्य जाहल्या श्रवुनि आपुली वार्ता
रण सोडुनी सेनासागर अमुचे पळता
अबलाहि घरोघर ख-या लाजतिल आता
भर दिवसा आम्हां दिसू लागली रात. ''
वेडात मराठे वीर दौडले सात !
ते कठोर अक्षर एक एक त्यातील
जाळीत चालले कणखर ताठर दील

'' माघारी वळणे नाही मराठी शील
विसरला महाशय काय लाविता जात ? ''
वेडात मराठे वीर दौडले सात !

वर भिवई चढली दात दाबती ओठ
छातीवर तुटली पटबंदाची गाठ
डोळ्यांत उठे काहूर ओलवे काठ
म्यानातून उसळे तलवारीची पात.
वेडात मराठे वीर दौडले सात !

'' जरि काल दाविली प्रभु, गनिमांना पाठ
जरि काल विसरलो जरा मराठी जात
हा असा धावतो आज अरी-शिबिरात
तव मानकरी हा घेउनि शीर करांत. ''
वेडात मराठे वीर दौडले सात !

ते फिरता बाजुस डोळे किंचित ओले,
सरदार सहा सरसावुनि उठले शेले
रिकिबीत टाकले पाय, झेलले भाले
उसळले धुळीचे मेघ सात निमिषात.
वेडात मराठे वीर दौडले सात !

आश्चर्यमुग्ध टाकून मागुती सेना
अपमान बुजविण्या सात अर्पुनी माना
छावणीत शिरले थेट, भेट गनिमांना
कोसळल्या उल्का जळत सात दर्यात
वेडात मराठे वीर दौडले सात !

खालून आग, वर आग, आग बाजूंनी,
समशेर उसळली सहस्र क्रूर, इमानी,
गर्दीत लोपले सात जीव ते मानी
खग सात जळाले अभिमानी वणव्यात.
वेडात मराठे वीर दौडले सात !

दगडांवर दिसतील अजुनी तेथल्या टाचा
ओढ्यात तरंगे अजुनि रंग रक्ताचा
क्षितिजावर उठतो अजुनि मेघ मातीचा
अद्याप विरानी कुणी वा-यावर गात.
वेडात मराठे वीर दौडले सात !

- कुसुमाग्रज
(विशाखा)

A LETTER FROM INDIRA GANDHI

Dear children,
India is not just the land, mountains and rivers. India is you and me, all the millions of young and old who are her citizens. The thoughts and actions of the people who have inhabited India for thousands of years have moulded our society. out of the past grows the present, and what we do today will shape our future.
When we build a road or plant a tree or inculcate good habits, it is not for ourselves alone but also for those who will be born in the years to come. The work of building is not easy. We must give it all we have and strain every nerve and muscle. It is only by trying that we learn and by doing that we gather strength. All the world over, progress has been possible because of the hard work and sacrifice of pioneers.
These 25 years have laid the foundation of the new modern India. The children of today must continue this work and make our country united and strong. Anything which is easy soon become dull. the very hardships we face provide challenge and excitement.
The future is calling you. Don't be disheartened by difficulties. You can change the bad, not only by doing big things but by trying your best to do even ordinary things extraordinarily well.

Indira Gandhi
January 16, 1973

MOTHERLAND

BLESSED am I that I am born to this land and that
I had the luck to love her.

What care I if queenly treasure is not in her
store but precious enough is for me
the living wealth of her love.

The best gift of fragrance to my heart is from her
own flowers and I know not where else
shines the moon that can flood my being
with such loveliness.

The first light revealed to my eyes was from
her own sky and let the same light kiss
them before they are clossed for ever.

- Rabindranath Tagore

THE LADDER TO SUCCESS

We have not wings - we cannot soar -
But we have feet to scale and climb
By slow degrees - by more and more -
The cloudy summits of our time.

The mighty pyramids of stone
That wedge-like cleave the desert airs,
When nearer seen and better known,
Are but gigantic flights of stairs.

The distant mountains, that uprear
Their frowning foreheads to the skies,
Are crossed by pathways, that appear
As we to higher levels rise.

The hights by the great men reached and kept,
Were not attained by sudden flight;
But they, while their companions slept,
Were toiling upward in the night.

- H. W. Longfellow